Thursday 29 December 2016

சிறுமுறுவல் வந்தெனது சிந்தை வௌவ

சமீபத்தில் சென்ற அக்டோபர் 2016 வலம் முதல் இதழில் இக்கட்டுரை அச்சுக்கு வந்தது. படங்களோடு இங்கே பதிவிடுகிறேன். வலம் தளத்து சுட்டி இங்கே.
----------------------------------------------------------------

சிவன் முறுவல்

கோயில்களுக்கு நாம் ஏன் செல்கிறோம்? வழிபட தான். சிலருக்கு தொட்டில் பழக்கம். வளர்பிறை தேய்பிறையாய் பக்தி வரும் நம்மில் சிலர், திருவிழா, திருமணம், பிறந்தநாள், வேண்டுதல் என்று ஏதேதோ காரணத்திற்கு பழக்கரீதியாய் கோயில் செல்கிறோம். சக்கரை பொங்கல், புளியோதரை, தயிர்சாதம், வடைமாலை, கற்கண்டு, என்று பிரசாத வகையறாக்களே சிறுவயதில் நம்மை ஈர்க்கும். அங்குமிங்கும் மற்ற சிறுவருடன் ஓடி விளையாடுவது, கல் யானை மேல் சவாரி, படிகளில் சருக்குதல், குளத்தில் நீர் விளையாட்டு, கடைகளில் செப்போ,  சிறுபண்டமோ வாங்குவது… கச்சேரி, நாட்டியம் என்று கலைகளை ரசிக்கவும் கோயில் செல்வது வழக்கம். ஓரிருவர் சிற்பங்களை காண செல்வதுமுண்டு.
எந்த கோயிலுக்கு போகலாம்? முருக பக்தருக்கு அறுபடை வீடும், வைணவருக்கு ஆழ்வார்கள் பாடிய திவ்ய தேசங்களும், சைவருக்கு நாயன்மார்களின் பாடல் பெற்ற தலங்களும் தமிழகத்தில் புகழ்பெற்றவை. ஒரே நாளில் பஞ்ச பூத தலங்களையோ, நவகிரக தலங்களையோ காணும் வழக்கம் சமீபத்தில் புகழ் பெற்றுள்ளன. கல்கி எழுதிய பொன்னியின் “சிவகாமியின் சபதம்” கதையை படித்த ஆர்வத்தில், வந்திய தேவனும் ஆழ்வார்க்கடியானும் சென்ற கோயில்களையும் வரலாற்று தடங்களையும், பொன்னியின் செல்வன் வரலாற்று பேரவை குழுவினர் ஆண்டுக்கொருமுறை வலம் வருகின்றனர். நான் சேர்ந்துள்ள தமிழ் பாரம்பரிய அறக்கட்டளை குழுவினர் மகேந்திர வர்ம பல்லவன் பாதையில் அவன் எழுப்பிய வல்லம், சிங்காவரம், தளவானூர், மண்டகபட்டு குகை கோயில்களை சென்று களித்தோம். 

கும்பகோணம் கவின் கலை கல்லூரியில் படித்து பட்டம் பெற்ற நண்பர் விசுவநாதன், நாகசாமி எழுதிய ஓவியப்பாவை நூலை ஏந்தி ஓவியங்களும் சிற்பங்களும் புகழ்வாய்த்த குந்தவை ஜீனாலயம், கீழ் பழுவூர், குறிச்சி, திருப்புலிவனம், கோனேரிராஜபுரம், வேப்பத்தூர், திருவலஞ்சுழி, திருப்பருத்திக்குன்றம் என்று பயணிக்கிறார்.

கல்லூரி நாட்களில் நானும் ஸ்ரீவில்லிபுத்தூர் ஆண்டாள் கோயிலுக்கு கல்வெட்டு படிக்க ஆவலோடு சென்றேன். இருளில் கல்வெட்டு சரியாக தெரியவில்லை; தெரிந்தவற்றை படிக்க இயலவில்லை. 2000இல் “சிவகாமியின் சபதம்” படித்தபின் எனக்கு சிற்பத்தின் மேல் ஆர்வம் வந்தது. கேலண்டர் படங்களிலும், அமர் சித்திர கதா புத்தகங்களிலும், ஏபி நாகராஜன் திரைப்படங்களிலும் காணும்  தெய்வ வடிவங்களையே பார்த்து பழகியிருந்தேன். முனைவர் சித்ரா மாதவனின் வரலாற்று உரைகளையும் பல சிற்பங்களின் வடிவங்களை அவர் படம் காட்டி விளக்கிய பொருட்டே, பாரத சிற்ப கலையையும் அதன் நெடும் பாரம்பரியத்தையும் புரிந்துகொள்ளமுடிந்தது.

தியானத்தில் அமர்ந்த சிவன் சடையில் நடுவே குற்றால அருவி போல் விழும் கங்கையை கேலண்டர் படங்களில் காண்கிறோம். ஆனால் பல்லவர் சோழர் கால சிற்பங்களில் அப்படியில்லை. ஈசன் தலையில் நிற்க விரும்பும் கங்கையின் அகங்தையை அடக்க, தன் சடையின் ஒருமுடியை மட்டும் விரலால் நீட்டுகிறான் பரமசிவன். அது மட்டுமா? நானிருக்க யாரிவள் என்று கங்கையை காணவும் கணவனை கடியவும் வருகிறாள் பார்வதி. உமையவள் பாவத்தில் சினமா ஊடலா? ஈசனுக்கு தேவியின் பாராமுகமா? இல்லை இது மலைமகளின் ஊடல்! உமையின் உடல் ஒருபுரமிருக்க, அவள் முகமோ கங்காதரனை காதலோடு நோக்குகிறது.

பார்க்கும் பார்வதியின் முக பாவம் ஒருபால். தாங்கும் தாணுவின் கோலமென்ன? பெரும் பாரம் தலையில் வந்து விழுந்து பூதேவிக்கு தாங்கமுடியாமல் விழுவதை தடுக்கவேண்டும் என்ற கவனமும் பொறுப்பும் கவலையும் அக்கரையும் வாட்டுகிறதா அவனை? ஒன்றுமில்லை. மிக அலட்சியமாக, இடுப்பில் ஒரு கைவைத்து, இதழில் புன்சிறிப்பு மலர திருவிளையாட்டு குறும்பு கோலத்தில் காட்சி தருகிறான். பல்லவ காலத்து சிற்பிக்கும் சமகாலத்து ஓவியனுக்கும் உள்ள பெரும் இடைவெளியை இதில் காணலாம். ஆகாயகங்கையின் அதிவேகம் சிவனின் மகிமைக்கு ஒரு சுமையல்ல என்பதை எவ்வளவு ஆழமாக அழுத்தமாக உணர்ந்து அந்த சிற்பி இதை வடித்திருக்கவேண்டும்.

கங்காதரர் - ஆடுதுறை

ஸ்தபதிகள் கோயில் கட்டுமுன், வேத மந்திரத்தை தியானம் செய்து, அந்த தியானத்தின் பலனாய் மனக்கண்ணில் கோவிலின் வடிவத்தை கண்டபின்னரே, அதை கட்டத் தொடங்குவராம். சிற்ப சாத்திரங்களின் விதிகளுக்கிணங்கவே ஸ்தபதிகள் கோயில்களை அமைத்தாலும், அவரவர் திறமையும் கற்பனையும் கலைபாங்கும் சிற்பத்திலும் கோவிலின் கட்டுமானத்திலும் மிளிர்ந்து தெரிகிறது.

ஒரு கோயிலில் ஒரு கோஷ்டத்திலுள்ள ஒரு சிற்பத்துக்கே இத்தனை பின்கதையிருப்பின், தஞ்சை தாராசுரம் போன்ற பெருங்கோயில்களில் என்னவெல்லாம் இருக்கும்? பயணத்தால் மட்டும் சிலவற்றை அறியமுடியாது. பல கோயில்களில் பல சிற்பங்கள் புரியாத புதிராகவே உள்ளன. நம்முன் பற்பல கோயில்களுக்கு சென்று, தங்கள் கலைக்கண்களால் கண்டு களித்து, நமக்கு தெரியாத விவரங்களை ஆர்வலர்கள் நூலில் எழுதியதை படித்தால் கல்லாதது கல்லளவு என்று புரியும்.

மாமல்லபுரத்து பஞ்ச பாண்டவ ரதங்களில் பெரியது தர்மராஜ ரதம். முதலில் சென்றபோது கீழ்தளத்திலுள்ள எட்டு சிற்பங்களை மட்டும் பார்த்துவிட்டு வந்தேன். கல்வெட்டுகள் தெரிந்தன. தமிழ் எழுத்து போலிருந்தாலும் சில எழுத்துக்களுக்கு அங்குமிங்கும் வாலும் கொம்பும் முளைத்தது போல் தெரிந்தது. பல்லவருக்கு ஒருவேளை ஆர்வக்கோளாரா என்ற சந்தேகமே எழுந்தது. அது தமிழே இல்லையாம். பல்லவ கிரந்தலிபியில்  எழுதிய சமஸ்கிருதமாம். “நாமும் ஏக்கிசான் ரகுதாத்தா ஹிந்தி படித்தோமே? ஹிந்தி எழுதும் தேவநாகரி லிபியில் அல்லவா சமஸ்கிருதம் எழுதுவார்கள்?” என்று குழம்பும்பொழுது, ஏறத்தாழ ஆறாம் நூற்றாண்டு முதல் இருபதாம் நூற்றாண்டுவரை வடக்கிந்தியாவில் மட்டுமே தேவநாகிரியில் எழுதுவார்களென்றும், தென்னிந்தியாவில் கிரந்த லிபியிலோ தெலுங்கு-கன்னட லிபியிலோ சமஸ்கிருதம் எழுதுவது வழக்கமென்றும் தெரியவந்தது. இது போன்ற அடிப்படை தகவல்களை பள்ளிக்கூட பாடங்களில் சொல்லவேண்டாமா? கல்வெட்டு ஆய்வோர்க்கு மட்டும் தெரியும் ரகசியமாக ஏன் இருக்கவேண்டும்?

மல்லை தர்மராஜ ரதம்
கிரந்த லிபியில் வடமொழி கல்வெட்டு
அது மட்டுமா! மலையா, கம்போடியா, பர்மா, சுமத்திரா, சாவகம், சியாமதேசம் என்னும் தாய்லாண்டு – ஏறக்குறைய தொண்ணூறு தென்கிழக்கு ஆசிய மொழிகளின் எழுத்துகள் கிரந்தத்திலிருந்து பிறந்தவை என்பது மொழிவல்லுனர் கருத்து. ஐரோப்பிய கும்பெனியார் ஆட்சி வந்தபின் அம்மொழிகள் பலவும் லத்தீன லிபியின் வடிவை தழுவிக்கொண்டன. தமிழ் பாரம்பரிய அறக்கட்டளையின் மல்லை கலை உலாவின் அறிமுக உரையில் பேராசிரியர் சுவாமிநாதன் இதை சொன்னபொழுது, எனக்கு மெய்சிலிர்த்து. சீவக சிந்தாமணியை முதலில் படிக்கும்போது உ.வே.சாமிநாத ஐயருக்கு இப்படி அல்லவா சிலிர்த்திருக்கும்?

மாமல்லபுரத்தை பற்றி முதலில் 1788இல் எழுதிய வில்லியம் சேம்பர்ஸ், இது சியாமதேச லிபி, ஒரு காலத்தில் தமிழகத்தை சியாம மன்னர்கள் ஆண்டிருக்கவேண்டும் என்றே கருதினார். அக்காலத்தில் அங்கே வாழ்ந்த பிராமணர்களுக்கும் பல்லவர் காலத்து கிரந்த லிபி தெரிந்திருக்கவில்லை. பல்லவர் என்ற மன்னர் குலத்தையே மக்கள் மறந்திருந்தினர். அந்த வரலாறை மீட்டெடுத்தது ஒரு பெரும் கதை. இந்த பின்புலத்தை அறிந்தபின் சென்று பார்த்தால், நம் சிற்பக்கலையின் மகிமையே தனி. இலக்கியத்திலும் இசையிலும் அரசியலிலும் நமக்குள்ள ஆர்வமோ ஆழமோ, சிற்ப ஓவிய கலைகளில் இல்லை. இணையம் முகநூல் டிஜிட்டல் கேமராக்களால் இது மாறிவருகிறது.

மல்லை தர்மராஜ ரதத்தை கொஞ்சம் நிமிர்ந்து பார்த்தால் மேலே இரண்டு தளங்கள் இருப்பது தெரியும். அற்புதமான பல சிற்பங்கள் அங்கே உள்ளன. வீணாதர சிவன் அதில் ஒருவர். அவர் கையிலுள்ள வீணையில் குடமோ தந்திகளோ இல்லை. நமக்கு பழகிய வீணை பதினேழாம் நூற்றாண்டில் தஞ்சை மன்னர் ரகுநாத நாயகர் உருவாக்கியதாம். சோழர் காலத்து தமிழகத்தில் மட்டுமல்ல, ஒரிசா தலைநகர் புவநேஷ்வரில் முக்தேஷ்வர் கோவிலில் வீணை வாசிக்கும் ஒரு பெண்ணின் சிற்பத்தை கண்டேன். அவள் கையிலும் அதே மெல்லிய வீணை. 

மாமல்லபுரம் தர்மராஜ ரதம்
வீணாதர சிவன்


புவனேசுவரம் - முக்தேசுவரர் கோயில்
வீணை வாதினி
ஆனால் வீணாதர கோலத்தில் என் மனதை கொள்ளை கொண்டது கும்பகோணத்தில் நாகேஷ்வரன் கோவில் வீணாதர தட்சிணாமூர்த்திதான்.

நாகசாமியின் ஓவியப்பாவை நூலில் வலம்புரம் என்னும் ஊரை அப்பர் பாடிய தேவாரத்தை எடுத்துக்காட்டுவார்.

“கறுத்ததொரு கண்டத்தர் காலன் வீழக் 
காலினாற் காய்ந்துகந்த காபா லியார்
முறித்ததொரு தோலுடுத்து முண்டஞ் சாத்தி
முனிகணங்கள் புடைசூழ முற்றந் தோறுந்
தெறித்ததொரு வீணையராய்ச் செல்வார் தம்வாய்ச்
 
சிறுமுறுவல் வந்தெனது சிந்தை வௌவ
மறித்தொருகால் நோக்காதே மாயம் பேசி
வலம்புரமே புக்கங்கே மன்னினாரே”

என்பது அப்பரின் தேவாரம். “கொவ்வை செவ்வாயில் குமிண்சிறிப்பு” என்ற வர்ணனை பலருக்கும் தெரியும். “சிறுமுறுவல் வந்தெனது சிந்தை வௌவ” என்ற இந்த வர்ணனை அதையே செய்தது. கும்பகோணம் நாகேஷரன் கோவிலுள்ள வீணாதர தட்சிணாமூர்த்தி இதழ்களிலுள்ள் சிறுமுறுவல் என் சிந்தை  வௌவியது.

தட்சிணாமூர்த்தி - குடந்தை கீழ்க்கோட்டம்
சிவன் முறுவல்

சிவன் முறுவல் - வலம் அக்டோபர் 2016 இதழ் 
கல்லிலே ஆடவல்லான்

Sunday 18 December 2016

மாமல்லபுரம் - வரலாற்று புதிர்கள்




சிவகாமியின் சபதம் எழுதும் முன், மாமல்லபுரத்துக்கு சென்று அங்குள்ள சிற்பங்களை காணும் முன்னும், அதன் பின்னும், கல்கி கிருஷ்ணமூர்த்தி எந்த வரலாற்று நூல்களை படித்தார்? இல்லை எதையும் படிக்கவில்லையா? கற்பனையிலேயே கதை அளந்தாரா? மல்லையில் உள்ள ஒரு முக்கியமான சிற்பத்தை காணாமல் வந்துவிட்டோம் என்று மிகவும் வருந்தினாராமே? எதுவாக இருக்கும்?

ஸ்ரீரங்கமும் சிதம்பரமும் காஞ்சி காமாட்சியும் மதுரை மீனாட்சி கோயிலும் பழனி முருகனும் ராமேஸ்வரமும் அடையாத என்ன புகழை என்ன எழிலை என்ன சிறப்பை மாமல்லபுரம் பெற்றது என கருதி, ஐநா சபையின் யுனெஸ்கோ இலாக மாமல்லபுரத்திற்கு மட்டும் உலக மரபு சின்னம் என்ற பட்டத்தை வழங்கியது?

மகாபலியா? மாமல்லனா? பஞ்ச பாண்டவர்களா? மாமல்லபுரத்து சிற்பங்களை படைக்க யார் காரணம்? யாரோ அத்யந்தகாமனாமே? அவனுக்கும் மல்லைக்கும் என்ன சம்பந்தம்?

ராஜ ராஜ சோழனின் கல்வெட்டு மாமல்லபுரத்தில் உள்ளதாமே? அவன் தஞ்சை கோயிலை அல்லவா கட்டினான்! எல்லோரா கைலாசநாதருக்கும் கடற்கரை கோயிலுக்கும் என்ன சம்பந்தம்? ரோமாபுரி நாணயங்கள் மாமல்லையில் கிடைத்ததா? சங்க காலத்தில் மல்லை ஒரு துறைமுகமாக இருந்ததா? பீம ரதம் ஒரு புத்த விகாரமா?

ஆழ்வார்கள் பாடிய மாமல்லபுரத்தை ஒரு ஆங்கிலேயரும் பாடியுள்ளாராமே? என்ன பாடினார்? ஏன் பாடினார்?

ஆயிரமாண்டுகளுக்கு மேல் மகேந்திர வர்ம பல்லவர் இயற்றிய ஒரு நாடகம் கேரளத்தில் அரங்கேறி வந்துள்ளதா? அதே நாட்டிய நாடகம் சென்னையில் அரங்கேறுமா? நாட்டிய சாத்திரத்தை இயற்றிய பரத முனிவருக்கு மல்லையில் சிற்பம் உள்ளதா? இந்திரனுக்கும் சிலையுள்ளதாமே – இது என்ன அதிசயம்? யுதிஷ்டிரன் சிம்மாசனம் உள்ளதா? வாமன அவதாரத்தில் ஜாம்பவான் எப்படி வந்தார்? ராவணனையும் பலராமனையும் ஒரே இடத்தில் காணமுடியுமா??!!!

இப்படி பல புதிர்களை ஒளித்து வைத்து பல குழப்பங்களை உண்டாக்கி எண்ணற்ற வரலாற்று துப்பறிஞர்களையும் கலை ஆர்வலரையும் ஓவியர்களையும் ஊக்குவித்த மாமல்லபுரத்தை பற்றிய இரண்டு நாள் கருத்தரங்கம் வரும் டிசம்பர் 24-25, 2016 அன்று சென்னை கோட்டூர்புரத்தில் தமிழ் இணைய கல்விகழக அரங்கில் நடக்க உள்ளது. ஒன்பது உரைகள். ஒரு இயல் இசை நாட்டிய நாடகம்.

கடல் மல்லை கிடந்த கரும்பையும் பார்த்தனுக்கு பாசுபதம் அளித்த பரமனையும் மாமயிடன் செற்றறுத்த கோலத்தாளையும் கண்டு மாமல்லபுரத்திம் மர்மங்களை அறிந்து சிறப்ங்களின் கலை நுணுக்கங்களில் ஓங்கு பெருஞ்செந்நெல்லூடு கயல் போல் உகள, எல்லீரும் வாரீர்!

பல்லவ மல்லை பேச்சுக் கச்சேரி நிகழ்ச்சி நிறல்  
தமிழ்ப் பாரம்பரிய அறக்கட்டளையின் வலைத்தளம்

என்னுடைய மாமல்லபுரம் வலைப்பதிவுகள்
  1. கோயிலும் கல்கியும்
  2. மாமல்லபுரத்து உழைப்பாளர் சிலை 
  3. மல்லை சிற்பியர் வாழ்த்து
  4. பத்ரி சேஷாத்ரி - அதிரணசண்ட மண்டபத்துமூன்றாம் கல்வெட்டு
நிகழ்ச்சி நிறல் 
24.12.2016 – சனிக்கிழமை
காலை 10 மணி அத்யந்தகாமனின் அடிச்சுவட்டில்
பல்லவ சிற்பங்கள் ஒரு பார்வை
முனைவர். சித்ரா மாதவன்
காலை 11.30 மணி தமிழ் பாரம்பரிய அறக்கட்டளை - அறிமுகம்
காலை 11.45 மணி சிற்பம் சிவம் சுந்தரம்
மாமல்லை சிற்பங்களின் உடல் மொழி
பேராசிரியர். சிவராமகிருஷ்ணன்

மதியம் 2.00 மணி புலவன் அத்யந்தகாமன்
கலைக்கடலின் இலக்கிய நயம்
முனைவர். சங்கரநாராயணன்
மதியம் 3.45 மணி சங்கம் முதல் சமீபம் வரை
மல்லை வரலாற்றை ஆய்வாளர் துப்பறிந்த கதை
திரு. கோபு ரங்கரத்தினம்
மாலை 5.30 மணி மத்தவிலாச பிரஹசனம்நாட்டிய நாடகம்
விசித்திர சித்தனின் வினோத காவியம்
முனைவர். ஸ்வர்ணமால்யா கணேஷ்

25.12.2016 – ஞாயிற்றுக்கிழமை
காலை 10.00 மணி கொற்கை நன்றே
மல்லையில் மகிஷாசுரமர்த்தினியின் கோல வடிவங்கள்
முனைவர்.எஸ். பாலுசாமி
காலை 11.45 மணி நவிலும் சிற்பத்தில் நான்கானவன்
ரசிகர் அகப்பொருள்கலை ஆர்வலரின் கருத்துக் கோவை
பேராசிரியர்.எஸ். சுவாமிநாதன்

மதியம் 2.00 மணி தமிழில் நனைந்த கலை
ஆழ்வார்களின் கடல்மல்லை  பாசுரங்கள்
பேராசிரியர்.மதுசூதனன்
மதியம் 2.45 மணி மல்லையின் தமிழ் கல்வெட்டுகள்
பின்தொடர்ந்த மன்னரின் குரல்
திரு.கே. ஸ்ரீதரன் 
மதியம் 3.45 மணி யார் அந்த அத்யந்தகாமன் – புத்தொளி
ஐம்பதாண்டு கால மல்லை ஆய்வுகள்

முனைவர். நாகசாமி

Sunday 11 December 2016

Art of Amaravati

This essay makes two points. The first is to introduce the art of Amaravati, in the words of Prof Swaminathan, in a document prepared to suggest improvements to the Amaravati Gallery in the Egmore Museum. The second is to highlight how exquisitely those words have been chosen and what a marvel the document itself is. I wrote earlier that Prof Swaminathan had developed a new form of literature – Powerpoint Literature. This perhaps could be called Bulletpoint Literature. It shows how marvelously and concisely a document can be drafted, while comprehensively capturing the historical, artistic, aesthetic significance of the subject, and also mentioning its unique aspects.

Amaravati was the location of one of the most magnificent Buddhist stupas in India, and perhaps the most magnificent in South India. It’s believed to be near Dhanyakataka, a capital of a Pallava dynasty (related to the more famous later Pallava dynasty that ruled from Kanchipuram in Tamilnadu). It’s near Guntur in Andhra Pradesh. Very little of the stupa, called a mahacetiya, remains today, except a large brick mound, and a few of the limestone panels that decorated it. In the early 19th century, Colin Mackenzie rescued some of the panels from a local zamindar, which he then shipped to Calcutta. The best preserved of these were then shipped to the British Museum in London (like the more famous Elgin Marbles). A number of damaged panels called the Eliot Marbles, after Walter Eliot of the Madras Literary Society, were then shifted to the Egmore Museum in Madras by the museum’s founder Edward Balfour.

What's left of the Amaravati Stupa

Remaining panels at the Amaravati Stupa

Amaravati Gallery at Egmore Museum, Madras
Here, verbatim, is Swaminathan’s comments on the Importance and Uniqueness of Amaravati

The art of Amaravati is a treasure for the following reasons:
·         Here we witness the earliest lithic work of any significance in the southern part of the peninsula
·         Even this earliest attempt exhibits an astounding creative maturity, and represents the perfection of the art of sculpture
·         The beginning of Indian classicism is seen here whose thread is to be followed by the Guptas in the North and the Pallavas in the South
·         It is here we see the greatest efflorescence of Buddhist art in the medium of stone
·         There are jatakas that are narrated here have not been handled elsewhere
·         The quintessence of Amaravati art is subtle suggestion, and emphasis through contrast, in depicting the fight of conscience against sin, in showing in the same frame a king who becomes a monk, almost in sutra form
·         The technique used makes even hackneyed theme which has to be repeated is given an artistic twist to make it lively
·         The themes are as many, the decorative element is as diverse, as are the different technical methods adopted render the scenes effectively
·         A synoptic method is adopted for narrating a long Jataka tale in a short compass the Amaravati sculptor has few equals, like narrating the story of Shaddanta
·         The sculptor possessed with masterly knowledge of composition and balance and sequences, and here for the first time lighter and deeper etching, differentiated planes, perspective and distance, and foreshortening are successfully introduced.
·         It is puzzling to find inventiveness of the sculptor who has devised his own way of presentation and the cumulative effect has created a unique language
·         The charm of this effective language has compelled the attention of subsequent schools not only in India but even in faraway places like Java
·         Even the assimilation of foreign elements has been subtle is not blatant as in Gandhara, Mathura and Kushana 
·         The four periods of the Amaravati art, starting with 200 BCE to 250 CE, is not only a long stretch but also is important in the chronology of Indian art tradition


Other related blogs that may interest you
  1. The stupa at Vaishali
  2. Mandhata– An Amaravati sculpture (in Tamil) மாந்தாதா – ஒரு அமராவதி சிற்பம் 
  3. Swaminathan’s Powerpoint Literature
  4. Purnagiri
  5. Samrat Asoka – book release speeches 
  6. History of Amaravati – Kishore Mahadevan & Nalagiri sculpture –Artist Chandru (video) 



Artist Chandru explains a design,
 inspired by a flower, to Prof Swaminathan